کتاب امر به معروف و نهي از منکر - جلسه 006 - 98/11/01

رنگ زمینه
اندازه قلمA A A

کتاب امر به معروف و نهي از منکر - جلسه 006 - 98/11/01

موضوع: واجب کفائي بودن امر به معروف و نهي از منکر

نظم در کارها و خلوص نيت عامل پيشرفت

بحث اخلاقي:
اگر کسي مي خواهد پيشرفت کند بايد کارهاي او همراه با نظم باشد. همچنين خلوص نيت را نبايد فراموش کرد. خداوند به مقدار خلوص نيت به ما توفيق مي دهد و هر چه نيت ما خالص تر باشد توفيق الهي بيشتر خواهد شد.
اگر کسي اين دو اصل را رعايت کند در زندگي موفق خواهد شد.

مسئله دوم: امر به معروف و نهي از منکر واجب کفايي است

موضوع: واجب کفائي بودن امر به معروف و نهي از منکر
(مسألة 2): الأقوى أنّ وجوبهما كفائيّ، فلو قام به من به الكفاية سقط عن الآخرين، و إلّا كان الكلّ مع اجتماع الشرائط تاركين للواجب.[1]
اقوال علماء:
محقق در متن شرايع ابتدا ترجيح مي دهد که امر به معروف و نهي از منکر واجب کفايي باشد ولي بعد واجب عيني بودن را اولي مي داند. محقق مي فرمايد: وجوبهما علي الکفاية و يسقط بقيام من فيه غناء و کفاية و قيل بعد علي الاعيان (بعضي گفتند واجب عيني است) و هو اشبه (يعني اشبه به قواعد. همچنين علماء در آن زمان اعتقاد داشتند که اصل در واجبات، عيني است و مادامي که ثابت نشود واجب، کفائي است، اصل اين است که عيني مي باشد. البته به نظر ما چنين اصلي وجود ندارد).[2]
صاحب جواهر نيز مي فرمايد: ووجوبهما على الكفاية وحينئذ فيسقط بقيام من فيه غناء وكفاية كما هو خيرة السيد (سيد مرتضي) والحلبي والقاضي والحلي والفاضل والشهيدين والمحقق الطوسي في التجريد والأردبيلي والخراساني وغيرهم على ما حكي عن بعضهم وقيل والقائل الشيخ وابن حمزة وفخر الإسلام (فرزند علامه) والشهيد في غاية المراد والسيوري على ما حكي عن بعضهم: بل هو على الأعيان بل ربما حكي عن الحلي بل عن الشيخ حكايته عن قوم من أصحابنا وهو أشبه عند المصنف بأصول المذهب وقواعده التي منها أصالة العينية في الوجوب.[3]

بحثي در واجب کفايي

ما ابتدا بحثي در مورد واجب کفايي مطرح مي کنيم:
در اصول مي گويند واجب بر دو قسم است: عيني و کفايي
در اينکه واجب کفايي چه گونه وجوبي است اقوال مختلفي وجود دارد و ما در انوار الاصول شش قول يا شش احتمال را ذکر کرده ايم:
بعضي گفته اند: واجب کفائي همان واجب عيني است ولي به فرد مردد از مکلفين متعلق مي شود.
بعضي گفته اند: واجب کفايي، واجب عيني است و متعلق بر احد المکلفين مي شود.
بعضي گفته اند: واجب کفايي يک عنوان انتزاعي است و آن اينکه مراد، واجب عيني است بر مَن به الکفاية.
سه قول بالا شبيه به هم مي باشند.
بعضي گفته اند: واجب کفايي همان واجب عيني است ولي واجبِ مشروط است. مشروط به اينکه کسي بر انجام آن قيام نکند.
بايد توجه داشت که اين افراد که اقوال فوق را قائل شده اند تصور مي کردند که ما چيزي جز واجب عيني نداريم از اين رو براي اينکه واجب کفايي را ترسيم کنند در واجب عيني دخل و تصرف مي کردند. اين در حالي است که ما از اساس دو واجب به نام کفايي و عيني داريم و طبيعت اين دو با هم متفاوت است. يک واجب، عيني است مانند: نماز، روزه و حج و امثال آن. اما در کنار آن واجب ديگري است به نام کفايي مانند: تطهير مسجد که نجس شده است و جهاد در مقابل دشمن.
اينکه در واجب کفايي قيام بعض موجب سقوط از ديگران است طبيعت وجوب است نه طبيعت واجب بنا بر اين وجوب واجب کفايي چنين اقتضايي دارد.

دليل واجب کفايي بودن امر به معروف

حال به سراغ اصل مطلب مي رويم و آن اينکه به نظر ما امر به معروف و نهي از منکر واجب کفايي است و بر آن دو دليل اقامه مي کنيم:
دليل اول: تمسک به ظاهر ادله
قرآن مجيد مي فرمايد: ?وَ لْتَكُنْ مِنْكُمْ‌ أُمَّةٌ يَدْعُونَ إِلَى الْخَيْرِ وَ يَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ يَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَ أُولئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُون‌?[4]
واجب بودن بر گروهي به معناي اين است که واجب در اينجا کفايي است.
دليل دوم: طبيعت بعضي از واجبات اين است که اگر يک عده به آن قيام کنند از ديگران ساقط مي شود. امر به معروف و نهي از منکر نيز همين گونه است. مثلا اگر کسي شراب مي نوشد و چند نفر او را نهي از منکر کنند، از گردن ديگران ساقط مي شود و لازم نيست تمامي مکلفين همه او را نهي کنند.
همچنين اگر مغازه ي شراب فروشي اي باز باشد و عده اي درب آن را ببندند کافي است و لازم نيست همه ي مکلفين با هم حرکت کنند و در بستن درب مغازه مشارکت داشته باشند.
بنا بر اين طبيعت امر به معروف و نهي از منکر همانند صلاة و صوم نيست.
همچنين بايد توجه داشت که اين دو واجب چه عيني باشند يا کفايي ثمره اي ندارد و در هر صورت اگر عده اي به آن قيام کنند از ديگران ساقط مي شود.

سوال دارم