کتاب امر به معروف و نهي از منکر - جلسه 003 - 98/10/24
موضوع: وجوب امر به معروف و نهي از منکر
ملاک شيعه واقعي در کلام حضرت زهرا سلام الله عليها
بحث اخلاقي:
در روايت آمده است که يکي از پيروان اهل بيت در شهر مدينه همسرش را نزد حضرت زهرا س فرستاد تا سوال کند آيا شوهرم از شيعيان شماست يا نه.
حضرت پاسخ زيبايي دادند و فرمودند: إِنْ كُنْتَ تَعْمَلُ بِمَا أَمَرْنَاكَ وَ تَنْتَهِي عَمَّا زَجَرْنَاكَ عَنْهُ فَأَنْتَ مِنْ شِيعَتِنَا وَ إِلَّا فَلَا[1]
ما معمولات توسلاتي به اهل بيت داريم و به زيارات آنها مشرف مي شويم. بعضي همين مقدار را براي شيعه بودن کافي مي دانند و حال آنکه کافي نيست بلکه اينها مقدمه اي براي کلام حضرت زهرا سلام الله عليها است. ما به زيارت امام حسين عليه السلام مي رويم و علت آن اين است که حضرت براي اصلاح امت رسول خدا صلّي الله عليه وآله وسلّم قيام کرده است و براي اينکه امر به معروف و نهي از منکر کند. بنا بر اين زيارت کننده هم بايد همين کار را انجام دهد. زائر وقتي مي گويد: اشهد انک اقمت الصلاة و آتيت الزکاة يعني ما هم بايد نماز را اقامه کنيم و اهل زکات دادن باشيم. متن زيارتنامه ها درس است و بايد عامل تربيت باشد.
مدرک روايي دليل دوم عقلي امر به معروف و نهي از منکر
موضوع: وجوب امر به معروف و نهي از منکر
در جلسه ي گذشته براي وجوب امر به معروف و نهي از منکر مثالي زديم و آن اينکه اگر مغازه ي کسي آتش بگيرد ما بقي سعي در خاموش کردن آن مي کنند زيرا مي دانند اگر چنين نکنند آتش به مغازه ي آنها نيز سرايت مي کند.
براي اين مثال مدرک روايي نيز پيدا شده است و آن اينکه حضرت مسيح عليه السلام مي فرمايد: بِحَقٍّ أَقُولُ لَكُمْ إِنَّ الْحَرِيقَ لَيَقَعُ فِي الْبَيْتِ الْوَاحِدِ فَلَا يَزَالُ يَنْتَقِلُ مِنْ بَيْتٍ إِلَى بَيْتٍ حَتَّى تَحْتَرِقَ بُيُوتٌ كَثِيرَةٌ إِلَّا أَنْ يُسْتَدْرَكَ الْبَيْتُ الْأَوَّلُ فَيُهْدَمَ مِنْ قَوَاعِدِهِ فَلَا تَجِدَ فِيهِ النَّارُ مَحَلًّا وَ كَذَلِكَ الظَّالِمُ الْأَوَّلُ لَوْ أُخِذَ عَلَى يَدَيْهِ لَمْ يُوجَدْ مِنْ بَعْدِهِ إِمَامٌ ظَالِمٌ فَيَأْتَمُّونَ بِهِ كَمَا لَوْ لَمْ تَجِدِ النَّارُ فِي الْبَيْتِ الْأَوَّلِ خَشَباً وَ أَلْوَاحاً لَمْ تُحْرِقْ شَيْئاً[2]
ادامه بررسي آيات دلالت کننده بر وجوب امر به معروف و نهي از منکر
بحث ما در ادله ي وجوب امر به معروف و نهي از منکر به آيات قرآن رسيد و آياتي را خوانديم و اکنون به آيه ي چهارم مي رسيم:
?وَ الْمُؤْمِنُونَ وَ الْمُؤْمِناتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِياءُ بَعْضٍ يَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ يَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَ يُقيمُونَ الصَّلاةَ وَ يُؤْتُونَ الزَّكاةَ وَ يُطيعُونَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ أُولئِكَ سَيَرْحَمُهُمُ اللَّهُ إِنَّ اللَّهَ عَزيزٌ حَكيمٌ?[3]
خداوند در اين آيه خصوصيت مؤمنين و مؤمنات را تعريف مي کند و از جمله کارهاي آنها امر به معروف و نهي از منکر را ذکر مي کند. از آنجا که اين دو واجب در کنار اقامه ي نماز و اطاعت از خداوند قرار گرفته اند وجوب آنها فهميده مي شود و اين به دلالت التزامي است.
?الْمُنافِقُونَ وَ الْمُنافِقاتُ بَعْضُهُمْ مِنْ بَعْضٍ يَأْمُرُونَ بِالْمُنْكَرِ وَ يَنْهَوْنَ عَنِ الْمَعْرُوفِ وَ يَقْبِضُونَ أَيْدِيَهُمْ (بخيل هستند) نَسُوا اللَّهَ فَنَسِيَهُمْ إِنَّ الْمُنافِقينَ هُمُ الْفاسِقُونَ?[4]
در اين آيه صفات منافق ها ذکر شده است که امر به منکر و نهي از معروف مي کنند. حال بايد ديد آيا از آن وجوب امر به معروف و نهي از منکر فهميده مي شود يا نه.
?التَّائِبُونَ الْعابِدُونَ الْحامِدُونَ السَّائِحُونَ (اشاره به جهاد يا حج دارد) الرَّاكِعُونَ السَّاجِدُونَ الْآمِرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ النَّاهُونَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَ الْحافِظُونَ لِحُدُودِ اللَّهِ وَ بَشِّرِ الْمُؤْمِنينَ?[5]
ابتداي آيه مبتدا است و شايد سؤال شود که خبر آن کجاست. حق اين است که اين آيه در واقع شرح آيه ي قبل است که در آن به مؤمنين بشارت داده شده است.
به هر حال از آنجا که امر به معروف و نهي از منکر در عداد رکوع و سجود و حمد و امثال آن آمده است که واجب هستند آن دو نيز واجب مي باشند.
?الَّذينَ إِنْ مَكَّنَّاهُمْ فِي الْأَرْضِ أَقامُوا الصَّلاةَ وَ آتَوُا الزَّكاةَ وَ أَمَرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَ نَهَوْا عَنِ الْمُنْكَرِ وَ لِلَّهِ عاقِبَةُ الْأُمُورِ?[6]
اين آيه نيز شرح کساني هست که در آيه ي قبل ذکر شده است که مي فرمايد: ?وَ لَيَنْصُرَنَّ اللَّهُ مَنْ يَنْصُرُهُ?[7]
در اين آيه امر به معروف و نهي از منکر در کناب اقامه ي نماز و ايتاء زکات آمده است که واجب هستند.
?يا بُنَيَّ أَقِمِ الصَّلاةَ وَ أْمُرْ بِالْمَعْرُوفِ وَ انْهَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَ اصْبِرْ عَلى ما أَصابَكَ إِنَّ ذلِكَ مِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ?[8]
اين آيه بيانگر نصيحت لقمان به فرزندش است ولي از آنجا که خداوند آن را در قرآن ذکر مي کند دليل بر موافقت مضمون آن است بنا بر اين امر لقمان در اسلام نيز پذيرفته شده است.
بررسي آياتي که شامل مضمون امر به معروف و نهي از منکرند
يک سري آيات ديگر نيز وجود دارد که در آنها کلمه ي امر به معروف و نهي از منکر ذکر نشده است ولي مضمون و محتواي آن را در بر دارد:
?يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا قُوا أَنْفُسَكُمْ وَ أَهْليكُمْ ناراً وَقُودُهَا النَّاسُ وَ الْحِجارَةُ عَلَيْها مَلائِكَةٌ غِلاظٌ شِدادٌ لا يَعْصُونَ اللَّهَ ما أَمَرَهُمْ وَ يَفْعَلُونَ ما يُؤْمَرُونَ?[9]
اين آيه نيز به امر به معروف و نهي از منکر اشاره دارد ولي در محدوده ي خانواده.
?وَ إِذا رَأَيْتَ الَّذينَ يَخُوضُونَ في آياتِنا فَأَعْرِضْ عَنْهُمْ حَتَّى يَخُوضُوا في حَديثٍ غَيْرِهِ?[10]
دوري از مجلس آنها نوعي نهي از منکر است که از آن مي توان براي موارد ديگر الغاء خصوصيت کرد.
?لَوْ لا يَنْهاهُمُ الرَّبَّانِيُّونَ وَ الْأَحْبارُ عَنْ قَوْلِهِمُ الْإِثْمَ وَ أَكْلِهِمُ السُّحْتَ لَبِئْسَ ما كانُوا يَصْنَعُونَ?[11]
خداوند در اين آيه نسبت به قوم يهود اعتراض مي کند که چرا آنها امر به معروف و نهي از منکر نکردند. بنا بر اين اين دو واجب بر علماء و دانشمندان امت اسلام نيز واجب است.
دلالت روايات بر وجوب امر به معروف و نهي از منکر
اخبار در اين مورد فوق العاده زياد است.
مرحوم علامه ي مجلسي در جلد 97 از بحار الانوار، حدود صد روايت در اين مورد نقل مي کند.
صاحب وسائل هم در جلد يازدهم ابوابي در مورد امر به معروف و نهي از منکر دارد و به روايات بسياري مي پردازد. فقط در باب اول آن 26 روايت ذکر شده است.
اين روايات متواتر هستند.
پی نوشت
ارسال سوال درباره این درس
کتاب امر به معروف و نهي از منکر - جلسه 004 - 98/10/29
جلسه 4
کتاب مضاربه - جلسه 004 - 1394/06/18
جلسه 4
کتاب شرکت - جلسه 004 - 1395/06/17
جلسه 4
منظومه ي فکري حضرت آيت الله العظمي مکارم شيرازي - جلسه 004 - 99/12/16
جلسه 4
منظومه ي فکري حضرت آيت الله العظمي مکارم شيرازي - جلسه 005 - 99/12/17
جلسه 5
کتاب شرکت - جلسه 005 - 1395/06/20
جلسه 5
کتاب مضاربه - جلسه 005 - 1394/06/21
جلسه 5
کتاب امر به معروف و نهي از منکر - جلسه 005 - 98/10/30
جلسه 5
کتاب امر به معروف و نهي از منکر - جلسه 006 - 98/11/01
جلسه 6
