کتاب شرکت - جلسه 080 - 1395/11/16

رنگ زمینه
اندازه قلمA A A

کتاب شرکت - جلسه 080 - 1395/11/16

گستره ي قلمرو اقسام سه گانه قسمت

مروري بر مطالب جلسه گذشته؛ اقسام سه گانه قسمت

بحث در مسئل? دوم از قسمت است. امام قدس سره در اين مسئله قلمرو اقسام سه گان? قسمت را شرح مي دهد. اين سه قسمت عبارتند از:
• قسمت افراز که در حبوبات و امثال آن جاري مي شود به اين گونه که از زمين مشترک، هزار کيلو گندم به دست آمده است که آن را به دو تا پانصد کيلو تقسيم مي کنيم. در اينجا لازم نيست قرعه بکشيم زيرا قرعه کشيدن بي فايده است و موجب تغيير چيزي نمي شود.
• قسمت تعديل در جايي است که نمي توان افراز کرد. مثلا يک گوسفند بيست درهمي و دو گوسفند ده درهمي داريم که چون نمي توان گوسفند بيست درهمي را نصف کرد، در نتيجه آن گوسفند بيست درهمي را در يک طرف مي گذاريم و دو گوسفند ده درهمي را در طرف ديگر و قرعه مي کشيم و طبق آن عمل مي کنيم.
• قسمت رد در جايي است که دو قسمت فوق در آن امکان نداشته باشد. مثلا يک گوسفند بيست درهمي داريم و يک گوسفند ده درهمي. چاره اي نيست مگر اينکه قرعه بکشيم و هر کس که گوسفند بيست درهمي به نامش مي آفتد بايد به انداز? پنج درهم به ديگري اضافه کند تا تعديل حاصل شود.

چهار محل جريان اقسام سه گانه قسمت؛ مرور بحث اول

در اين مسئله بحث در قلمرو اين سه قسم است يعني در چه جاهايي جاري مي شوند و در چه جاهايي جاري نمي شوند.
امام قدس سره چهار حالت در اين مسئله بيان کرده است و حالت اول را در جلس? گذشته بحث کرديم و آن اينکه قسمة الردّ در هم? موارد جاري مي شود. مثلا در قسمت افراز ممکن است يکي از طرفين گندم بيشتري بخواهد در نتيجه ششصد کيلو يک طرف و چهارصد کيلو در طرف ديگر باشد. رفيق او نيز بيشتر مي خواهد در نتيجه قرعه مي کشيم و کسي که ششصد کيلو به نامش در آمده است بايد هزين? صد کيلو را به ديگري بدهد.
در قسمت تعديل نيز مي توان از قسمت ردّ استفاده کرد؛ به اين گونه که يکي از طرفين از ميان يک گوسفند بيست درهمي و دو گوسفند ده درهمي، خواهان آن است که يک گوسفند بيست درهمي و يک گوسفند ده درهمي را بگيرد. رفيق او نيز همين تقاضا را دارد در نتيجه آن دو گوسفند را در يک طرف و گوسفند ده درهمي باقي مانده را در طرف ديگر قرار مي دهند و قرعه مي کشند، به نام هر کس که در آمد او بايد تفاضل قيمت که معادل ده درهم در مثال فوق است را به طرف مقابل بدهد.
اما در قسمة القيمة که ما اضافه کرديم، معني ندارد که قسمة الرد جاري باشد زيرا مال را مي فروشيم و قيمت آن را تقسيم مي کنيم.
اشکال نشود که در اينجا نيز قسمة الردّ جاري مي شود مثلا ماشيني هست که دو نفر به شکل مساوي در آن سهيم هستند ولي يک نفر چهار دنگ آن را مي خواهد در نتيجه بعد از فروش، به يکي مبلغ بيشتري مي دهيم و فرد بعد از اخذ مبلغ ما به التفاوت را به ديگري بدهد. که در پاسخ مي گوييم، اين کار با آنکه همان اول هر کسي نصف مبلغ ماشين را دريافت کند فرقي ندارد.
از طرفي ما به سراغ قسمت مي رويم تا شرکت را از بين ببريم و اگر کسي چهار دنگ ماشين را بخواهد و قيمت آن را بگيرد و در دو دنگ باقي مانده سهيم باشد، به آن قسمت نمي گويند.

بحث دوم و سوم

سپس امام قدس سره در بحث دوم مي فرمايد: قسمة التعديل فقط در خودش جاري مي شود و ديگر دامنه اي ندارد. اگر يک گوسفند بيست درهمي داريم و يک گوسفند ده درهمي، در اينجا قسمت تعديل جاري نيست همچنين در جايي که افراز راه دارد قسمت التعديل راه ندارد.
بحث سوم امام قدس سره اين است که قسمت افراز هم مانند تعديل، دامنه اي محدود دارد و در جايي که قسمت تعديل و رد راه دارد نمي توان از افراز استفاده کرد. قسمت افراز فقط در مثليات است مانند حبوبات، اما در قيميات مانند گوسفند راه ندارد. مگر اينکه گوسفندها همه مثل هم باشند و يک قيمت داشته باشند.

بحث چهارم

بحث چهارم در کلام امام قدس سره اين است که در جايي هم? اقسام ثلاث? قسمت راه دارند و مثال آن اين است: فرض مي کنيم که يک کيسه گندم داريم که قيمت آن ده درهم است. يک کسيه شعير داريم به پنج درهم و يک کيسه نخود داريم که پانزده درهم است.
قسمت افراز در آن راه دارد به اين گونه که گندم ها، جوها و نخودها را هر کدام جداگانه تقسيم مي کنيم و به هر يک از دو شريکين نصف هر کدام را مي دهيم. در اين نوع تقسيم، خود عين را تقسيم مي کنيم.
در اينجا قسمت تعديل هم راه دارد به اين گونه که در يک طرف گندم ده درهمي و جوي پنج درهمي را قرار مي دهيم و در طرف ديگر نخود پانزده درهمي را مي گذاريم و قرعه مي زنيم.
قسمت الرد به اين گونه است که در يک طرف نخود و جو و در طرف ديگر گندم را قرار مي دهيم. بعد قرعه مي کشيم و هر کس که بيست درهمي را برد پنج درهم به طرف ديگر مي دهد.
اما در قسمة القيمة نيز واضح است که همه مي فروشيم و مبلغ آن را نصف مي کنيم.

بخش دوم مسئله دوم قسمت در تحرير الوسيله

وأما قسمة التعديل فقد لا تتأتى في بعض الصور كالمثال الأول (چيزي از مثليات را تقسيم کنند)، كما أن قسمة الافراز قد لا تتأتى كالمثال الثاني (غنم هاي سه گانه که يکي بيست درهم و دو تا هر کدام ده درهم)، وقد تتأتى الأقسام الثلاثة كما إذا اشترك اثنان في وزنة حنطة قيمتها عشرة دراهم ووزنة شعير قيمتها خمسة ووزنة حِمَّص (نخود) قيمتها خمسة عشر فإذا قُسِّم كل منها بانفرادها (هر يک از آن سه تا را جداگانه تقسيم مي کنيم) كانت قسمة إفراز، وإن جعلت الحنطة مع الشعير سهما والحمص سهما كانت قسمة تعديل، وإن جعل الحمص مع الشعير سهما والحنطة مع خمسة دراهم سهما كانت قسمة الرد[1]
سپس امام قدس سره حکمي دارد که کمي پيچ و خم در آن وجود دارد:
ولا اشكال في صحة الجميع مع التراضي (در تمامي موارد فوق هر يک از سه قسمت افراز، تعديل و رد اگر با تراضي طرفين باشد جايز است.) إلا قسمة الرد مع امكان غيرها، (ولي اگر قسمت افراز و تعديل جاري باشد نمي توان به سراغ قسمة الرد رفت.) فإن في صحتها اشكالا، بل الظاهر العدم، نعم لا بأس بالمصالحة المفيدة فائدتها.
ان شاء الله در جلس? بعد بخش اخير کلام امام قدس سره را توضيح خواهيم داد.

سوال دارم